keremz

Bildiğiniz gibi CSS3 modülleri halen geliştirilmeye devam ediyor. Bu modüllerden değişikliğe uğrayanlar oluyor. Flex modülü değişikliğe uğrayan modüllerden birisi. Daha önce yazdığım CSS3 Esnek Kutu Yerleşimi(Flexible Box Layout) makalemde anlattığım esnek kutu özelliği bu özelliğin ilk standartlaşmış hali idi. Daha sonra iki kere daha değişti bu modül.

• display:box tanımı benim yazımda anlattığım 2009’da standartlaşmıştı ve şu an kullanılmıyor. Sadece mobildeki bazı tarayıcılar destekliyor.
• display:flexbox tanımı 2011’de tanımlandı, hibrit bir çözüm. Şu an kullanılmıyor. Sadece İE 10 destekliyor.
• display:flex tanımı son olarak 2014’ün mart’ında standartlaştı ve şu an kullanımda olan tanım. Yeni nesil tarayıcıların hepsi destekliyor.

Yenilenen Flexbox modülünün belirsiz ve/veya esnek boyutlarda bile sayfa planına daha verimli bir çözüm üretmek, hizalama ve kapsayıcı eleman içindeki öğeleri dağıtmayı hedeflemeketedir.

Flexbox modülünün ana fikrinin arkasında kullanılıbilir boş alana öğeleri en iyi şekilde pozisyonlamak olarak tanımlanabilir.

Tabi CSS ile sayfa yerleşimi kodlamanın birçok avantajı var. Bunun yanında bazı karışık sayfa yerleşimlerinde ise bizi zorladığı bir gerçek. Özellikle esnek yapılı sayfa düzenleri ve dikey eksendeki yerleşimlerdeki sorunlarını gören W3C bize bu konuda yardımcı olacak yöntemleri üretmeye başladı. Bunlardan bir tanesi Esnek Kutu Yerleşimi Modülüdür(EKYM).

Esnek Kutu Yerleşimi Modülü kapsayıcı bir eleman içindeki alt elemanların esnek bir şekilde yerleşimini sağlamaktadır. Daha önce dikeyde yaşadığımız birçok sorunu(dikeyde ortalama ve aksak kolon sorunları gibi) gidermemizi ve uyumlu web sayfaları oluşturmamızı daha kolay hale getiriyor.

Esnek Kutu Yerleşimi Modülünün son standartlaşmış sürümünü(2014 mart) bu makalemizde inceleyeceğiz.

flex özelliklerini iki ana başlıkta inceleyeceğiz. Esnek kapsayıcı eleman özellikleri ve kapsayıcı içindeki esnek kutu özellikleri

• Esnek Kapsayıcı Özellikleri
  • display: flex ve inline-flex
  • flex-direction
  • flex-wrap
  • flex-flow
  • justify-content
  • align-items
  • align-content
• Esnek Öğe Özellikleri
  • order
  • flex-grow
  • flex-shrink
  • flex-basis
  • flex
  • align-self

Esnek Kapsayıcı Özellikleri

display:flex ve display:inline-flex

Yapısı: display: (değer) Aldığı (Yeni) Değerler: flex | inline-flex
Başlangıç değeri: flex
Uygulanabilen Elementler: Tüm elemanlara
Kalıtsallık: Var

İlk olarak kapsayıcı esnek kutuları çevreleyen eleman display:flex veya display:inline-flex tanımı yaparak başlıyoruz. Farklı tarayıcılar için farklı flex sürümleri yazılır.

.esnekKutu{
   display: -webkit-box;   /* ESKİ: Android browser, eski IOS.  */
   display: -ms-flexbox;   /* ARA: IE 10 */
   display: flex;  /* YENİ, Chrome, Firefox, IE11, IOS7  */
}

flex tanımlanmış elemanın alt elemanları esnek yapıya kavuşacaktır. inline-flex tanımında kapsayıcı eleman inline özelliği gösterir.

Basit bir örnek yapalım.

Kapsayıcı elemana tanımlanan display:flex özelliği yardımı ile alt elemanlara tanımlanan flex özellikleri ile sayfa yerleşimimizi çok kolay şekilde yapmamıza olanak sağlamaktadır.

flex-direction

Yapısı: flex-direction: (değer) Aldığı Değerler: row | row-reverse | column | column-reverse
Başlangıç değeri: row
Uygulanabilen Elementler: Esnek kapsayıcı elemanlara
Kalıtsallık: Yok

flex-direction özelliği kapsayıcı eleman içindeki esnek kutuların sıralama yönünü belirler. Dört değer alır; row, row-reverse, column, column-reverse.

• row: Esnek kutuları soldan sağa sıralar
• row-reverse: Esnek kutuları sağdan sola sıralar
• column: Esnek kutuları kolon olarak yukarıdan aşağı sıralar
• column-reverse: Esnek kutuları row-reverse gibi ama alttan yukarı sıralar

Bir örnekle bu özelliği deneyelim.

flex-wrap

Yapısı: flex-wrap: (değer) Aldığı Değerler: nowrap | wrap | wrap-reverse
Başlangıç değeri: row
Uygulanabilen Elementler: Esnek kapsayıcı elemanlara
Kalıtsallık: Yok

word-wrap özelliğinden aşina olduğumuz bir kullanımı esnek kutulara uygulamak için kullanılır. İki ve daha fazla satırdan oluşan esnek kutuların nasıl bir davranış sergileyeceğini belirlemek için kullanılır. Üç değer alır nowrap, wrap, wrap-reverse.

• nowrap: Tek satırda esnek kutular soldan sağa sıralanır.
• wrap: İki veya daha fazla satırda esnek kutular soldan sağa sıralanır.
• wrap-reverse: iki veya daha fazla satırda esnek kutular sağdan sola sıralanır.

Örneğmize iki satır olacak şekilde bir iki kutu daha ekleyerek bu özelliğin kullanımını görelim.

wrap-revers tanımı ile ikinci satırı üste eklemiş olduk.

flex-flow

Yapısı: flex-flow: <flex-direction> || <flex-wrap>
Aldığı Değerler: row, row-reverse, column, column-reverse || nowrap, wrap, wrap-reverse
Başlangıç Değeri: row nowrap
Uygulanabilen Elementler: Esnek kapsayıcı elemanlara
Kalıtsallık: Yok

Yukarıda bahsettiğimiz iki özelliğin(flex-direction ve flex-wrap) kısayoludur. İki özelliği tek bir tanım ile tanımlama imkanı verir.

justify-content

Yapısı: justify-content: (değer) Aldığı Değerler: flex-start | flex-end | center | space-between | space-around
Başlangıç Değeri: flex-start
Uygulanabilen Elementler: Esnek kapsayıcı elemanlara
Kalıtsallık: Yok

Esnek kapsayıcı içindeki elemnaların x ekseninden nasıl hizalanacağını belirler. Beş değer alır. flex-start, flex-end, center, space-between, space-around.

• flex-start: Esnek taşıyıcı içindeki kutular kapsayıcının başından başlayarak(flex-direction’da belirtildiği gibi) dizilirler.
• flex-end: Elemanlar sondan başlayarak dizilir.
• center: Kutular kapsayıcının orta çizgisine göre hizalanarak dizilirler.
• space-between: Kutular eşit olarak dizilir. İlk kutu orta çizginin başında, son kutu sonunda yer alır.
• space-around: Kutular arası boşluk eşit olacak şekilde dizilir.

align-items

Yapısı: align-items: (değer) Aldığı Değerler: stretch | flex-start | flex-end | center | baseline
Başlangıç Değeri: stretch
Uygulanabilen Elementler: Esnek kapsayıcı elemanlara
Kalıtsallık: Yok

Bu özellik kutuların y ekseninde nasıl hizalanacağını belirler. justify-content’in dikey şekli de diyebiliriz. Beş değer alır. flex-start, flex-end, center, baseline, stretch

• flex-start: Kutular kapsayıcının üst çizgisineden başlayarak dizilir.
• flex-end: Kutular kapsayıcının alt çizgisinden başlayarak dizilir.
• center: Kutular kapsayıcının dikey olarak ortasında dizilir.
• baseline: Her kutu içerisindeki ilk satırın yazı tipi dikkate alınarak dikeyde hizalanır.
• stretch: Kutular kapsayıcı yüksekliğine eşitlenir. (min-width/max-width değerleri dikkate alınır)

align-content

Yapısı: align-content: (değer) Aldığı Değerler: stretch | flex-start | flex-end | center | space-between | space-around
Başlangıç Değeri: stretch
Uygulanabilen Elementler: Esnek kapsayıcı elemanlara
Kalıtsallık: Yok

justify-content‘in yatayada yaptığını dikeyde yapar. İki veya daha fazla satırdan oluşan esnek kutuların dikeyde hizalanması için kullanılır. Altı değer alır. flex-start, flex-end, center, space-between, space-around, stretch.

• flex-start: Kutular kapsayıcının üst çizgisineden başlayarak dizilir.
• flex-end: Kutular kapsayıcının alt çizgisinden başlayarak dizilir.
• center: Kutular kapsayıcının dikey olarak ortasında dizilir.
• space-between: İlk satır kapsayıcı üst çizgisine, son satır kapsayıcı alt çizgisine hizalanacak şekilde dizilir.
• space-around: Satırlar arası eşit boşluk kalacak şekilde dizilir.
• stretch: Satırlar boşluk kalmayacak şekilde dikeyde hizalanır.

Esnek Öğe Özellikleri

order

Yapısı: order: <sayı>
Aldığı Değerler: sayı
Başlangıç Değeri: 0
Uygulanabilen Elementler: Esnek öğelere ve esnek kapsayıcı içindeki absolute tanımlı alt öğelere
Kalıtsallık: Yok

Varsayılan olarak esnek kutular kodda yazılan sıra ile dizilir. order özelliği esnek kapsayıcı içindeki öğelerin kaçıncı sıralda görünmesi gerektiğini belirlememizi sağlar.

Yukarıdaki örnekte ikinci sıradaki eleman ordr tanımı ile üçüncü sıraya atılmıştır.

Not: -1 değeri tanımlanan kutu ilk başa gelecektir.

flex-grow

Yapısı: flex-grow: <sayı>
Aldığı Değerler: sayı
Başlangıç Değeri: 0
Uygulanabilen Elementler: Esnek öğelere ve esnek kapsayıcı içindeki absolute tanımlı alt öğelere
Kalıtsallık: Yok

flex-grow tanımı yapılmış eleman diğer esnek kutulardan verilen dğer kadar daha büyük olacaktır. Bu özellik sayesinde kutular kendi aralarında belirlenen oranlarda esnek olarak genişleyip küçülecektir.

Tüm elemanlara 1 değeri verilip bir esnek öğenin flex-grow değeri 2 tanımlanırsa, bu öğe diğer öğelere göre her zaman iki kat daha büyük görünecektir. Negatif değer almaz.

flex-shrink

Yapısı: flex-shrink: <sayı>
Aldığı Değerler: sayı
Başlangıç Değeri: 1
Uygulanabilen Elementler: Esnek öğelere ve esnek kapsayıcı içindeki absolute tanımlı alt öğelere
Kalıtsallık: Yok

Esnek kutu için büzülme faktörünü belirler.

flex-shrink tanımlanmış eleman, esnek kapsayıcı eleman içindeki diğer elemanlara göre göreceli olarak nasıl büzüleceğini belirler.

Yukarıdaki örnekte normal durumda eşit genişlikte görülmektedir. Ancak tarayıcı genişliği daraltılınca flex-shrink değeri 2 olarak belirlenen kutu daha fazla büzülecektir. Uyumlu web siteleri yaparken işe yarar bu özellik.

flex-basis

Yapısı: flex-basis: <değer>
Aldığı Değerler: <yüzde> || <değer> || initial || auto || main-size
Başlangıç Değeri: auto
Uygulanabilen Elementler: Esnek öğelere ve esnek kapsayıcı içindeki absolute tanımlı alt öğelere
Kalıtsallık: Yok

Esnek kutunun optimum boyutunu belirlemek için kullanılır. Eğer boş alan müsait ise esnek kutu belirlenen değer kadar genişlikte olacaktır.

Örnekte görüldüğü gibi boş alan var ise ilk eleman genişliği 300px, ikinci eleman genişliği 30%. Tarayıcı genişliği daraltılınca boş alan kalmayınca esnek kutu genişliği esenmeye başlıyor.

flex

Yapısı: flex: <değer>
Aldığı Değerler: none | [ <’flex-grow’> <’flex-shrink’>? || <’flex-basis’> ]
Başlangıç Değeri: 0 1 auto
Uygulanabilen Elementler: Esnek öğelere ve esnek kapsayıcı içindeki absolute tanımlı alt öğelere
Kalıtsallık: Yok

Bu tanım flex-grow, flex-shrink ve flex-basis tanımlarının bir kısayoludur.

align-self

Yapısı: align-self: <değer>
Aldığı Değerler: auto | flex-start | flex-end | center | baseline | stretch
Başlangıç Değeri: auto
Uygulanabilen Elementler: Esnek öğelere ve esnek kapsayıcı içindeki absolute tanımlı alt öğelere
Kalıtsallık: Yok

Bu özellik bir esnek kutuya varsayılan veya tanımlanan hizalama tanımının dışına çıkma imkanı sağlar. Altı değer alır. auto, flex-start, flex-end, center, baseline, stretch.

Bu tanımlar align-item tanımları ile aynı işi görür.

Not: Esnek öğeler float,clear ve vertical-align tanımlarından etkilenmez.

Tarayıcı Desteği

29+	10 (orta), 11(yeni)	28+

Mobil Tarayıcılar

2.1 (ilk), 4.4 (yeni)	7.1	35.0

## Sonuç

Esnek kutu modülü karmaşık sayfa planları oluşturmak, uyumlu web sayfaları kodlarken önemli avantajları olan bir özellik. İyice teorisini kavrayıp sonra bu özelliğin kullanacağı yerleri araştırmalıyız. Bu konunun birde nerelerde uygulanacağını gösteren bir makale daha yazmak lazım. Bu makale fazla uzunmasın diye buraya koymadım ama yakında o yazıyı da eklerim.

Bir konuyu iki kere yazmak da pek hoş olmuyor be W3C.

Kalın sağlıcakla

Kaynaklar

• http://www.w3.org/TR/css3-flexbox/
• http://css-tricks.com/snippets/css/a-guide-to-flexbox/
• https://developer.mozilla.org/en-US/docs/Web/Guide/CSS/Flexible_boxes
• http://coding.smashingmagazine.com/2013/05/22/centering-elements-with-flexbox/
• http://msdn.microsoft.com/en-us/library/ie/hh673531(v=vs.85).aspx
• https://fatihhayrioglu.com/css3-esnek-kutu-yerlesimiflexible-box-layout/
• http://burakcan.me/css-flexbox-yapisina-goz-atalim/

• http://blog.teamtreehouse.com/responsive-design-of-the-future-with-flexbox

Mobilde her kilobaytın hesabı yapıldığı için ve masaüstüne göre nispeten daha yavaş bağlantılar nedeniyle uyumlu web çalışmalarında performan daha fazla önem kazanıyor.

Tasarım icabı mobilde gizlenecek alanlardaki artalan resimleri kaldırmamız bize avantaj sağlayacaktır.

  .logo {
    background: url(logo.png) 0 0 no-repeat;
  }
  
  @media (max-width: 979px) {
     .logo { 
        display: none;
     }
  }

yerine

  .logo {
    background: url(logo.png) 0 0 no-repeat;
  }
  
  @media (max-width: 979px) {
     .logo { 
        background-image: none
     }
  }

kullanımı bize performans olarak geri dönecektir.

Kaynaklar

• http://stackoverflow.com/a/12444431/296373

background-attachment özelliğinden çok öncelerden bahsetmiştim. Benim bahsettiğimde iki değer alıyordu; scroll ve fixed değerleri. Ancak bunlara CSS3 ile birlikte yeni bir değer daha eklenmiş; local değeri. Gerçi ekleneli bayağı olmuş. (2009)

Benim yazdığım ilk makalede şöyle tanımlamışım bu özelliği “background-attachment özelliği zemine eklenen resmin sayfa ile scroll etmesini veya sayfanın zeminin de çakılı kalmasını sağlar.”

Bu tanımda eksik kalan kısımları tamamlayalım. background-attachment özelliği iki farklı görünüme hitap eder: Birincisi ana kapsayıcı yani tarayıcı, ikincisi bizim oluşturduğumuz kapsayıcı diğer adı ile yerel (local).

background-attachment: local tanımı ana kapsayıcının kaydırma hareketinden etkilenmez, sadece bizim oluşturduğumuz elemanın kaydırma çubuğu hareketinden etkilenerek artalanı çakılı kalır.

Yukarıdaki örneği incelersek;

background-attachment: scroll ana kaydırma etki etmez, yerel kaydırmada artalan resmi kaydırılır.

background-attachment: fixed ana kaydırma ve yerel kaydırmada artalan resmi çakılı kalır.

background-attachment: local ana kaydırma etki etmez, yerel kaydırmada artalan resmi çakılı kalır.

Örneği inceleyerek tanımları daha iyi anlayabiliriz.

Tarayıcı Desteği

+	+	+

Mobil Tarayıcılar

–	8+	+

Kalın sağlıcakla.

Kaynaklar

• http://lea.verou.me/2012/04/background-attachment-local/
• https://css-tricks.com/almanac/properties/b/background-attachment/
• http://caniuse.com/#feat=background-attachment
• http://tympanus.net/codrops/css_reference/background-attachment/